Smilestones – Spiegel van Zwitserland

De Landsgemeente in het kanton Appenzell Innerrhoden vindt sinds 1403 elk voorjaar plaats.

De grootste indoor miniatuurwereld van Zwitserland bevindt zich in Neuhausen bij de Rheinfall. De enorme installatie is een spiegel van Zwitserland – op architectonisch, spoorwegtechnisch, geografisch en cultureel vlak. Onze Zwitserland-correspondent, journalist Franz Stadelmann, en zijn partner Ellen Spinnler hebben ter plaatse een kijkje genomen en in de verschillende themagebieden talloze foto's gemaakt.

Een van de thema’s is de Landsgemeinde – hét symbool van de directe democratie, die sinds 1403 elk jaar op de laatste zondag van april in de open lucht plaatsvindt in het kanton Appenzell Innerrhoden. Op deze dag worden de zeven leden van de kantonsregering en de kantonrechters verkozen. Ook wordt er gestemd over beleidskwesties en kredietvoorstellen. Stemgerechtigd zijn alle in het kanton wonende vrouwen en mannen. Sinds 1991 stemmen zij met een stemkaart.

Mannen echter, waarvan de voorouders al eeuwenlang in het kanton Appenzell Innerrhoden wonen, tonen hun stemrecht nog steeds op traditionele wijze met een zijzwaard – een degen die van generatie op generatie wordt doorgegeven. Nadat het vrouwenstemrecht op kantonaal niveau in 1990 opnieuw werd afgewezen, dienden talloze vrouwen een klacht in bij het Zwitserse Federale Hooggerechtshof. De uitspraak van het hoogste gerechtshof van Zwitserland was een bittere teleurstelling voor het "mannenvolk". Sinds 1991 mogen nu ook vrouwen in de ring staan. De Landsgemeinde is een levendige en kleurrijke gebeurtenis – iets dat ook in miniatuurvorm prachtig tot uiting komt.

Franz Stadelmann en Ellen Spinnler waren zó enthousiast over wat ze gezien hadden, dat dit niet alleen uit het ons toegestuurde beeldmateriaal blijkt, maar ook uit het onderstaande verslag.

Deze reeks wordt vervolgd. Kijk alvast uit naar de reportage over de hoogste waterval van Europa: de Rheinfall bij Neuhausen.

Franz Stadelmann

De modelspoorbaan verdwijnt al snel naar de achtergrond, ook al is het in het begin dé blikvanger. Wat op de langere termijn fascineert, zijn de kleine scènes. Op elke vierkante meter vind je grappige taferelen die je aan het glimlachen maken. Twee tot drie uur doorbrengen bij de baan is ook voor gezinnen met kinderen boeiend. De baan is bovendien interactief. Met talloze knopjes kunnen bezoekers dingen in gang zetten – zoals een kabelbaan laten vertrekken of de schoorsteenveger aan het werk zetten. Smilestones is eigenlijk een geschiedenisboek, een culturele spiegel van Zwitserland. De scènes tonen de regio’s rond Schaffhausen, Appenzell en het Berner Oberland. Dagelijkse taferelen – van kantonnale volksvergaderingen tot verkeersongevallen, van feesten tot een huwelijk. Bezoekers duiken onder in een overwegend landelijke wereld van de jaren zeventig en tachtig. En talloze details – van badongelukken, kerken, huwelijken en wegenbouw tot ruiters, straatverkopers en zelfs modelvliegende helikopters. Het zijn niet zomaar scènes – het zijn verhalen die verteld worden. Zoals dat huwelijk in een volgepakte kerk, met ervoor de versierde trouwkoets. Maar de bruidegom rent van het altaar weg – van de priester en zijn geliefde. Of de schilder, die in de eenzaamheid van het bos een naakte vrouw schildert – terwijl hij stiekem wordt begluurd.

Smilestones toont 700 voertuigen en vervoermiddelen van allerlei soorten: natuurlijk treinen, auto’s en vrachtwagens. Maar ook helikopters, vliegtuigen, luchtballonnen, een wielerwedstrijd, zeepkistenrace, paardenkoetsen. Fietsers tot op de steile wijnbergbaan. Ook een groene Migros-vrachtwagen met oranje letters. En natuurlijk dieren: schapen, geiten, koeien, kippen – maar ook een olifant in een porseleinenwinkel.

Natuurlijk zijn de bewegende elementen aantrekkelijk: de treinen, voertuigen en kabelbaan. Maar bezoekers raken vooral onder de indruk van het vakmanschap in de details van de scènes – vaak met veel humor. Mensen die hun blote billen naar de trein draaien – en dat zelf erg grappig vinden.

De bruidegom rent in paniek weg van het altaar, de priester en zijn geliefde achterlatend.

Een jolige, bierdrinkende groep laat hun blote achterwerk zien aan de voorbijrijdende trein.

De onpersoonlijke flatgebouwen van Neuhausen uit de jaren zestig.

Fotos: Ellen Spinnler und Franz Stadelmann

Ongeveer elke tien minuten schakelt de installatie over naar de nachtmodus. Duizend lichtjes branden als in een slapende stad. Magisch – deze overgang van dag naar nacht met zijn rustige, bijna mystieke sfeer. Treinwagons glijden verlicht door het donker. Dan wordt het weer dag – het bruisende leven begint opnieuw. Marktstalletjes lokken klanten, het stoomschip ligt klaar aan de kade. In de grindgroeve wordt gewerkt. Alleen de paters zitten stilletjes in hun kloostertuin – afgeschermd van de buitenwereld, een heilige oase in een kolkende stad.

Steeds weer hoor je omroepberichten in de bekende gong van de SBB. Het geluid roept onmiddellijk stationssfeer op. Traditie en moderniteit worden op creatieve wijze gemixt – zoals in het echte leven. Oude vakwerkhuizen naast kille flatgebouwen uit de jaren zestig, zoals in Neuhausen. Een naakte vrouw die midden op de stenen eilanden bij de Rheinfall aan het baden is. De politie probeert haar weg te krijgen. Charmante elementen met een knipoog en humor uit het dagelijkse leven. Met veel sympathieke humor en een empathische blik worden kleine scènes getoond die sterk de Zwitserse realiteit weerspiegelen – vooral de regio Schaffhausen en het Berner Oberland. Zeer gedetailleerd. De spoorweg speelt natuurlijk een grote rol, maar net zo indrukwekkend zijn de landschappen, de rijdende vrachtwagens, de bouwstijlen. In het Berner Oberland ook het berglandschap met zelfs de Matterhorn in de verte – en een sneeuwlawine. Eigenlijk zou Smilestones een vast onderdeel moeten zijn van elk schoolreisprogramma. Hier kan visueel en levendig onderwijs worden gegeven – vakoverschrijdend.

Smilestones toont niet alleen Zwitsers cultureel erfgoed – Smilestones ís Zwitsers cultureel erfgoed.

Text: Franz Stadelmann